Aktualności

Obchody 80. rocznicy Bitwy Radłowskiej

niedziela, 01 września 2019

Uroczystości rozpoczęły się od odsłonięcia ufundowanej przez krakowski Instytut Pamięci Narodowej, tablicy upamiętniającej gen. Kazimierza Tumidajskiego. Symbolicznego ukazania dokonali: Burmistrz Radłowa Zbigniew Mączka, dr Maciej Korkuć – Naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Krakowie oraz wnuczka generała, Joanna Zaradkiewicz. Złożono kwiaty oraz pozostawiono znicz pamięci. Tablica została poświęcona przez proboszcza parafii p. w. Św. Jana Chrzciciela Radłowie – ks. Janusza Maziarkę. Wartę honorową pełnili żołnierze rekonstruktorzy Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej „Wrzesień’39” wraz z harcerzami działającymi przy ZSP w Woli Radłowskiej – 51 TDH „Pasjonaci z Woli Radłowskiej”.

Społeczność Radłowa pamięta o swoim Wielkim Rodaku. Dowodem tej pamięci jest także dzisiejsza uroczystość. Poniżej w skrócie przybliżamy jego osobę.
Kazimierz Tumidajski urodził się 28 lutego 1897 r. w Radłowie. Rozpoczął edukację w gimnazjum w Tarnowie, którą przerwał wybuch wojny. Mimo braku zgody rodziców, Kazimierz w wieku 17 lat wstąpił do Legionów Polskich. Walczył na Węgrzech i w Galicji Wschodniej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do formujących się jednostek Wojska Polskiego. Za udział w wojnie otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyż Walecznych. Po zakończeniu działań wojennych ukończył kurs dowódców kompanii w Rembertowie, pełnił służbę w Wilnie, Warszawie i Olechowcach. Po wybuchu II wojny światowej Kazimierz wszedł w skład pułku piechoty, który w strukturach 21. Dywizji Piechoty Górskiej walczył w okolicach Bochni, Brzeska, Nowego Wiśnicza i Tarnowa. Ostatnia bitwa jaką stoczył jego oddział, miała miejsce w rodzinnych stronach – w Radłowie i w Biskupicach Radłowskich 7-8 września 1939 r. Kontynuował walkę 9 września, wyprowadził część swoich żołnierzy z okrążenia i w doskonale znanych sobie lasach radłowskich, stworzył jeden z pierwszych oddziałów partyzanckich. W okupowanej Polsce włączył się w działalność konspiracyjną. Do końca 1939 r. pełnił funkcję komendanta Organizacji Orła Białego w Tarnowie. Na początku 1940 r. został inspektorem rejonowym konspiracyjnych komórek Służby Zwycięstwa Polski. Używał pseudonimu „Kazimierz Grabowski”. Po prawie rocznym pobycie w Tarnowie, zagrożony dekonspiracją i aresztowaniem, wyjechał do Krakowa. Pełnił tam funkcję II zastępcy kierownika akcji czynnej sztabu Obszaru Południowego ZWZ oraz zastępcy szefa sztabu Komendy Okręgu Kraków ZWZ. W tym okresie, w stopniu podpułkownika, funkcjonował pod pseudonimem „Edward”. Wiosną 1941 r. wyjechał do Warszawy, skąd skierowano go do Lublina. Tam został szefem Okręgu Lublin ZWZ. 1 stycznia 1943 r. awansował na pułkownika i został mianowany Komendantem Okręgu Lublin Armi Krajowej. W czasie akcji „Burza” pomiędzy 20 a 29 lipca 1944 r., wykorzystano sprawność bojową jego podkomendnych na Lubelszczyźnie. Po tym sukcesie Kazimierz Tumidajski uzyskał zgodę Komendy Głównej Armii Krajowej na posługiwanie się stopniem generała brygady.
31 lipca 1944 r. został zatrzymany przez NKWD i przewieziony do Chełma. Propozycję Rosjan, aby uznał nowe władze i podporządkował się im, zostały odrzucone. Faktyczne aresztowanie nastąpiło 4 sierpnia. Po przesłuchaniach został przewieziony do więzienia  Lefortowo w Moskwie, następnie do obozu w Charkowie, a w styczniu 1945 r. do łagru w Diagilewie koło Riazania. Tragiczne warunki obozowe, utrudniony kontakt z rodzinami, brak nadziei na powrót do kraju doprowadziły do buntu osadzonych. Zbiorowa głodówka rozpoczęła się 29 czerwca 1947 r. Kazimierza Tumidajskiego przewieziono do szpitala NKWD w Skopiono, gdzie rozpoczęto jego przymusowe karmienie. 4 lipca 1947 r. w czasie najprawdopodobniej nieprawidłowo przeprowadzanego zabiegu Tumidajski zmarł. Został pochowany w anonimowej, numerowanej mogile na skopińskim cmentarzu szpitalnym. Po wojnie miejsce pochówku Kazimierza Tumidajskiego ustaliła jego córka Wanda. 18 lipca 1991 r. odbyła się ekshumacja Generała, a 14 września 1991r. uroczysty pogrzeb na cmentarzu wojskowym w Lublinie.
Dokonania, niezłomność, wierność zasadom stawiają generała Tumidajskiego w rzędzie najwybitniejszych żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego. Cześć jego pamięci!

    Następnie pochód udał się w kierunku Radłowskiego Rynku, gdzie Burmistrz Radłowa, Przewodniczący Rady Miejskiej w Radłowie oraz dr Tomasz Jędrzejewski – artysta rzeźbiarz, wspólnie odsłonili Herb Radłowa wykonany z brązu.
Rzeźba przedstawia wizerunek lwicy z lirą, która widnieje w herbie Radłowa. Odwzorowanie jest zaczerpnięte  z fryzy radłowskiego kościoła. Rzeźba powstała z inicjatywy Burmistrza Miasta i Gminy Radłowa – Zbigniewa Mączki. Wykonawcą przestrzennej formy herbu jest artysta rzeźbiarz dr Tomasz Jędrzejewski – którego korzenie sięgają okolic pobliskiego Pacanowa.
Po dokonaniu uroczystego poświęcenia Herbu pochód udał się na plac przy pomniku „Bohaterów Września 1939 r.”, gdzie oddano hołd poległym żołnierzom – obrońcom radłowskiej szkoły w dniu 7 września 1939 r.

Poczty sztandarowe oraz uczestnicy uroczystości zatrzymali się w tym szczególnym miejscu, przy pomniku upamiętniającym bohaterską obronę radłowskiej szkoły. Poświęcony żołnierzom 21. Dywizji Piechoty Górskiej i 6. Dywizji Piechoty, poległym w walkach o Radłów, w dniach 7 i 8 września 1939 r. Tu również wartę honorową pełnili żołnierze SRH „Wrzesień’39” wraz z harcerzami – 51 TDH „Pasjonaci z Woli Radłowskiej”.
Na tym placu żołnierze zabarykadowali się w budynku szkoły i ogniem swej broni blokowali drogi w kierunku Biskupic Radłowskich. Ich heroiczna walka i poświęcenie umożliwiło przeprawę przez most w Biskupicach Radłowskich kolejnym oddziałom. Niemcy zaskoczeni ich walecznością dwukrotnie zarządzali przerwanie ognia. Gdy kolejne próby zdobycia budynku i niemieckie wezwania do kapitulacji pozostawały bez odpowiedzi, hitlerowcy podpalili budynek wraz z 14 obrońcami, którzy umierając śpiewali „Rotę”.
Jeden z uczestników walk po stronie niemieckiej tak wspominał radłowską bitwę: "Polacy z pogardą śmierci bronią przedmościa Biskupice-Radłów. Ich armaty przeciwpancerne trafiają w nasze czołgi z najbliższej odległości. Ich piechurzy wrzucają w otwory czołgów granaty ręczne oraz wskakują nawet na czołgi z wiązkami granatów w ręku... ".
Aby oddać hołd walecznym bohaterom września 1939 r. na placu wybrzmiała „Rota” zagrana przez Orkiestrę Dętą OSP w Radłowie oraz odśpiewana przez uczestników uroczystości.
Wiązanki oraz znicze złożyli:
- Radni Gminy wraz z przewodniczącym Piotrem Kaperą, burmistrzem Miasta i Gminy Radłów –  Zbigniewem Mączką oraz zastępcą burmistrza Wiesławem Armatysem.
- Przedstawiciel Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie dr Maciej Korkuć
 - Mieszkańcy Radłowa wraz z przewodniczącym Rady Osiedla Kazimierzem Urbankiem
- Radny Powiatu Tarnowskiego Marek Podraza wraz z małżonką oraz Kołem Gospodyń Wiejskich Radłowski Gryf
- Społeczność Zespołu Szkół w Radłowie wraz z dyrektor Małgorzatą Wójcik oraz  wice dyrektor Lucyną Janicką wraz z harcerzami
- Przedstawiciele Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej „Wrzesień 39”.
Następnie uczestnicy przeszli w orszaku na cmentarz parafialny. Tam przy pomniku Żołnierzy Września i Armii „Kraków”, w miejscu kwatery wojskowej, w której spoczywają żołnierze Grupy Operacyjnej „BORUTA” – w tym czasie już Armii „KARPATY”, polegli 7 i 8 września 1939r. podczas krwawych walk; odbyła się uroczysta msza św. polowa w intencji poległych żołnierzy i uczestników Bitwy Radłowskiej pod przewodnictwem radłowskiego proboszcza, który homilię rozpoczął i zakończył znaczącymi słowami: „Bóg, Honor, Ojczyzna! (…) Słowa, które jako Polacy chcemy mieć nie tylko na naszych ustach, ale przede wszystkim w naszym sercu i naszym sumieniu.” Przytoczył również słowa wielkiego Polaka – papieża Jana Pawła II z roku 1991, które wypowiedział w Kielcach podczas jednej z pielgrzymek do Polski: „To jest moja Matka, ta ziemia! To jest moja matka, ta Ojczyzna! To są moi bracia i siostry, Ci ludzie! I zrozumcie, że sprawy tej ziemi i tych ludzi nie mogą mnie nie obchodzić!”. Zaakcentował, że akurat sprawy Ojczyzny winny nas interesować – ta ziemia jest naszą Ojczyzną, ta ziemia jest naszą Matką. Zobowiązani jesteśmy, aby mieć świadomość odpowiedzialności wobec siebie i innych, za los Matki – naszej Ojczyzny.

Po mszy nastąpiła część oficjalna, odśpiewano Hymn Państwowy. Gospodarz Gminy Radłów – Burmistrz Zbigniew Mączka przywitał zgromadzonych uczestników, w szczególności Patrona Honorowego tej uroczystości Starostę Tarnowskiego Romana Łucarza oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.
„Pamięć zobowiązuje. Jako mieszkańcy powiatu tarnowskiego jesteśmy szczególnie zobowiązani, aby otoczyć troską pamięć o wydarzeniach i ludziach, którzy na ziemi radłowskiej we wrześniu 1939 roku stawili opór agresji niemieckiej na Polskę. Chcemy to dziedzictwo przekazać również młodemu pokoleniu Polaków, którego przedstawiciele są wśród nas i wierzymy, iż w przyszłości będą w podobny sposób oddawać hołd bohaterom wrześniowych bojów o wolną Polskę! Zatem wracamy pamięcią do wrześniowych dni, aby wsparci w duchu wdzięczności wobec tych, którzy we wrześniu 1939 roku walczyli z dwoma totalitarnymi potęgami w obronie mojej wolności i Ojczyzny.(…) Pijemy z tego miejsca, jak ze zdroju siły na dni przyszłości. Czerpiemy od nich moc, by cały czas być zdeterminowanym, by na przyszłość Polska była bezpieczna i wolna. To te mogiły przemawiają do nas z niezwykłą siłą!(…) Dziękuję za obecność wszystkich Państwa, w tym świętym dla Radłowian, dla Polaków miejscu.” – mówił w swoim wystąpieniu burmistrz Radłowa.  
Na ręce Pani Joanny Zaradkiewicz – wnuczki Kazimierza Tumidajskiego, złożone zostało pośmiertne odznaczenie generała Honorowym Obywatelem Miasta i Gminy Radłów.
Samorząd oraz społeczność ziemi radłowskiej odwdzięcza się generałowi brygady za jego nieprzeciętny patriotyzm, służbę ojczyźnie i narodowi polskiemu przyjmując go do grona Honorowych Obywateli Miasta i Gminy Radłów.
Podczas uroczystości przemówili również: Senator RP Kazimierz Wiatr,  posłowie na Sejm RP Urszula Augustyn i Norbert Kaczmarczyk oraz Starosta Tarnowski – Roman Łucarz.
Przedstawiciele Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej „Wrzesień’39” wraz z prezesem Andrzejem Gładyszem przeprowadzili Apel Poległych oraz oddali salwę honorowa przy użyciu armatki.
Przy pomniku Żołnierzy Września i Armii „Kraków” wartę honorową pełnili żołnierze z 6 Batalionu Dowodzenia 6 Brygady Powietrznodesantowej w Krakowie pod dowództwem st. kaprala Grzegorza Hejneja.

Wieńce pod pomnikiem poległych żołnierzy we wrześniu 1939 r. złożyli:
- Radni Gminy wraz z przewodniczącym Piotrem Kaperą, burmistrzem Miasta i Gminy Radłów –  Zbigniewem Mączką oraz zastępcą burmistrza Wiesławem Armatysem.
- Poseł na Sejm RP Norbert Kaczmarczyk
- Poseł na Sejm RP Urszula Augustyn
- Naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Krakowie - dr Maciej Korkuć
- Poseł na Sejm RP, Sekretarz Stanu, Wiceminister Zdrowia  - Józefa Szczurek-Żelazko
- Senator RP Kazimierz Wiatr wraz z dr Małgorzatą Jaśko – profesorka języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Radłowie w latach 1984-1994
- Starostwo Powiatowe w Tarnowie – Starosta Tarnowski Roman Łucarz oraz Radni Powiatu – Marek Podraza i Stefan Dzik
- Związek Sybiraków Oddział Tarnów
- W imieniu Burmistrz Gminy i Miasta Proszowice Grzegorza Cichego – Zastępca burmistrza Zbigniew Nowak i skarbnik Gminy Aneta Lipowiecka
- Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych  ONZ – Prezes wraz z Zarządem Koła Nr 11 Tarnów
- Straż Graniczna w Tarnowie, Wojskowa Komenda Uzupełnień w Tarnowie, Komisariat Policji w Żabnie – Kierownik Grupy Operacyjno-Śledczej podpor Karolina Chmura, Zastępca Komendanta mjr Wiesław Maciejowski, Zastępca Komendanta st. asp. Mariusz Kosman
- Generał brygady – Józef Nasiadka
- W imieniu Dyrektora Zakładu Karnego w Tarnowie – Kapitan Marcin Smalarz
- Społeczny Komitet Budowy Pomnika Bohaterów Września 1939 r. w Radłowie – Roman Kucharski, Stanisław Rosa, Józef Katra, Jan Flasiński
- Związek Żołnierzy Wojska Polskiego – płk. Sidor Stanisław
- Samorząd Gminy Ostrów Parku Historycznego w Bliźnie – sołtys wsi Blizna – Wiesław Jeleń
- W imieniu Honorowego Obywatela Radłowa profesora Edwarda Mleczki – składa bratanek Wiesław Mleczko
- Rodzina Gizów – bratanica z synem i wnukiem
- Zarząd Gminy OSP Radłów
- Stowarzyszenie Historyczne „Wrzesień ‘39”
- W imieniu współtowarzyszy walczących majora Mieczysława Barys i  kapitana Stanisława Barys – wnuk i syn Barys Mieczysław, Barys Leszek
- Społeczność Zespołu Szkół w Radłowie – dyrektor Małgorzata Wójcik, wicedyrektor Lucyna Janicka
- Koło Gospodyń Wiejskich „Radłowski Gryf”
Uroczystość zakończyła się po odegraniu przez Orkiestrę Dętą OSP Radłów - Pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego.
Część delegacji wybrała się również pod pomnik poległych żołnierzy w czasie walk w rejonie folwarku „Szatanówka”, aby złożyć wieniec pamięci.

Obchody 80. rocznicy Bitwy Radłowskiej

Fot. Maksymilian Pochroń